بودن یا نبودن، مسئله این نیست؟! | گفت وگو با ایرج راد و سعید امیرسلیمانی درباره «در گوش سالمم زمزمه کن»
تاریخ انتشار: ۴ تیر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۵۳۱۷۹۹۱
همشهری آنلاین، شقایق عرفی‌نژاد: نمایش داستان دو پیرمرد است در انتهای زندگی. اما آنها شوخ‌طبعانه مرگ را به بازی می‌گیرند. با ایرج راد و سعید امیرسلیمانی در باره این اجرا که که به تازگی در تماشاخانه شهرزاد به پایان رسید، صحبت کردیم.
اول از همه کمی‌در باره متن صحبت کنیم. متن تغییرات زیادی کرده است و شخصیت‌ها ایرانی شده‌اند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
ایرج راد- متن ویلیام هنلی را آقای حسینعلی طباطبایی ترجمه کرده است و این ترجمه را استاد والی آداپته کرد. چهارچوب اصلی متن اصل همین است که در اجرا می‌بینید، ولی شخصیت‌ها تبدیل به دو ایرانی می‌شوند که مهاجرت کردهاند و سال‌هاست در خارج از کشور زندگی می‌کنند.
از تمرین‌ها با آقای والی بگویید. کی شروع شد و چقدر پیش رفت؟
ایرج راد- تمرین‌های آقای والی سال ۹۵ شروع شد و در منزلشان تمرین می‌کردیم. هنوز به مرحله میزانسن نرسیده بودیم و کار همچنان در مرحله دورخوانی بود. ولی تحلیل‌ها و صحبت‌ها در مورد شخصیت‌ها کامل بود. آن زمان من بودم و هرمز هدایت. به جایی رسیده بودیم که دیگر باید روی پا می‌رفتیم و میزانسن‌ها شکل می‌گرفت که متاسفانه بیماری آقای والی شدت گرفت و هوای آلوده آن چند روز تهران او را راهی بیمارستان کرد و فوت شد.
ما اصلا فکر نمی‌کردیم این اتفاق بیفتد. منتظر بودیم که از بیمارستان بیرون بیاید و تمرین را ادامه بدهیم و کار را روی صحنه ببریم، ولی این اتفاق افتاد. بعد از این همیشه فکر می‌کردم چقدر خوب است که این کار به اسم خود جعفر والی اجرا شود. چون خیلی این کار را دوست داشت و می‌خواست اجرا شود. حالا راجع به گذشته این کار آقای امیرسلیمانی می تواند توضیح بدهد که سال‌ها پیش ضبط تلویزیونی داشته است.
سعید امیرسلیمانی- ما یک گروه بودیم که با آقای والی کار می‌کردیم. مرکب از جمشید مشایخی، ولی الله شیراندامی، دکتر امامی، آزیتا لاچینی، سوسن فرخ‌نیا و من و چند نفر دیگر. در آن زمان آقای والی این کار را با جمشید مشایخی کار کرد. من هم مدیر تولید بودم. در آن اجرا دو جوانی که در اجرای ما فقط راجع بهشان حرف زده می‌شود هم در صحنه بودند. این کار را با ۳ دوربین در منظریه شمیران ضبط کردیم.
این فیلم الان وجود دارد؟
سعید امیرسلیمانی- باید باشد. کارگردان فنی آن هم سهراب اخوان بود که از بهترین کارگردان‌های فنی آن زمان بود. یادم است این کار بهترین نمایش تلویزیونی آن سال شناخته شد. حدود صد هزار تومان هم به کارگردان پاداش دادند که فقط یک شب ما را شام مهمان کرد!
چقدر از کارگردانی آقای والی در این کار حفظ شده است؟
ایرج راد- ما سعی کردیم آنچه از نظر تحلیل شخصیت‌ها و نوع کار در ذهن آقای والی بود، اجرا کنیم. چون به هر حال همانطور که گفتم کار تمرین شده بود و روخوانی کرده بودیم و در باره گذشته و مسائل این شخصیت‌ها و تحلیل متن صحبت کرده بودیم. من ذهنیت نسبتا دقیقی از آنچه جعفر والی می‌خواست روی صحنه بیاورد داشتم و دوست داشتم آن را اجرا کنم. روز تولد آقای والی و درگذشت او یک ماه با هم فاصله دارد. نگاهم این بود که اجرا در روز فوت او در آذر ماه شروع شود و تا یک ماه بعد در روز تولدش در دی ماه تمام شود. ولی این فرصت به وجود نیامد. تا این که راجع به این کار با آقای امیرسلیمانی صحبت کردم و او هم گفت که پیش از این این کار را ضبط تلویزیونی کرده‌ایم.
گفتم من احساس می‌کنم این دین را نسبت به جعفر والی دارم. خانواده اقای والی به خصوص دخترانش خیلی دوست داشتند که این کار حتما اجرا شود. من دو سه بار برای اجرا دورخیز کردم، ولی نشد. تا این که سال پیش در خانه تئاتر برنامه نمایشنامه‌خوانی بود که اتفاقا نزدیک روز تولد جعفر والی بود. با آقای امیرسلیمانی که صحبت کردم او هم اظهار تمایل کرد و گفت به دلیل این که دوست والی بوده‌ام و در گروهش کار کرده‌ام، دوست دارم این کار را بکنم. تصمیم گرفتیم این کار را ۳ شب نمایشنامه‌خوانی کنیم. این کار انجام شد و بعدش که متوجه شدیم بازخوردهای خوبی داشته، با آقای جعفری در تماشاخانه شهرزاد صحبتش پیش آمد که در این جا اجرا شود. با آقای امیرسلیمانی تمرین‌ها را شروع کردیم و آماده اجرا شدیم.
تمرین‌ها چقدر طول کشید؟
سعید امیرسلیمانی- حدود ۲۵ روز تمرین کردیم. ولی خب پیش از آن هم برای نمایشنامه‌خوانی تمرین کامل کرده بودیم و آماده بودیم. آدم‌های باهوشی هم هستیم و سریع دیالوگ را حفظ می‌کنیم!
در مورد میزانسن‌ها هم به طور مشترک کار می‌کردید و به تفاهم می‌رسیدید؟
ایرج راد- بله. بر اساس نظرات والی خودبه‌خود میزانسن‌ها شکل گرفت.
کار در یک فضای مفرح شروع می‌شود. بعد به این آگاهی می‌رسیم که این دو نفر در چه وضعیتی هستند و متوجه می‌شویم قصد دارند خودشان را از بین ببرند. بعد پی می‌بریم که نه این هم نیست و این بازی را برای ادامه زندگی لازم دارند. می‌توانیم این کار را یک جور جشن زندگی بدانیم؟
ایرج راد- در کار یک جمله داریم که می‌گوید بودن یا نبودن، مسئله این نیست؟ این‌ها می‌گویند باید باشیم. ۲ جوان در کار داریم که دیده نمی‌شوند و از طریق این دو پیرمرد بازنمایی می‌شوند. یک زندگی جوانانه و جوانانی که در شروع زندگی‌شان هستند. این طرف دو نفر هستند که در پایان زندگی‌شان قرار دارند. این‌ها با آن دو جوان ارتباط برقرار می‌کنند و برگشتی به آنچه در زندگی خودشان گذشته می‌کنند. دیدگاه‌ها و نقطه نظرهایشان را در باره زندگی و مسائلی که گذرانده‌اند و دوران سختی که پشت گذاشته‌اند مطرح می‌کنند. آن طرف یک زندگی شروع می‌شود و این طرف با پایان یک زندگی مواجه هستیم. این که آیا این زندگی باید پایان پیدا کند مهم است و مطرح می‌شود.
آقای امیرسلیمانی برای شما چطور است؟ آیا بزرگداشتی برای زندگی است و بازی برای این که بتوانند زندگی را ادامه دهند؟
سعید امیرسلیمانی- بله. اصلا دیالوگی داریم که یکی از این‌ها می‌گوید تو می‌خواهی زنده بمانی؟ آن یکی می‌گوید نه من فقط نمی‌خواهم بمیرم. جای دیگری می‌گوید عزراییل ممکن است همین فردا سراغمان بیاید. یعنی زندگی برای ما تمام شده و هر آن ممکن است واقعا عزراییل سراغمان بیاید و جانمان را بگیرد.
انگار که بازی اش می‌دهند.
سعید امیرسلیمانی- بله. حالا این‌ها دستش انداخته‌اند.
ایرج راد- یک بازی با بودن یا نبودن است. زندگی کردن یا نکردن. در این نمایشنامه این مسئله بزرگی است. با تمام سختی‌ها و بدبختی‌هایی که هست. شخصیتی که من بازی می‌کنم می‌گوید ما خواب نمی‌بینیم؟ این زندگی، این آدم‌ها این دنیا که در آن گیر افتاده‌ایم. آن همه بلاهایی که سرمان آمد یک خواب و خیال نیست؟
امیرسلیمانی-و من می‌گویم نه
ایرج راد- می‌گویم من را نیشگون بگیر. اگر بیدار نشدم یعنی خواب و خیال نیست. او هم جواب می‌دهد بیداری هیچ چیزی را ثابت نمی‌کند. این سئوال‌ها و اندیشه‌ها در باره زندگی و ارتباط با آدم‌هاست که مطرح می‌شود.
سعید امیرسلیمانی- توجه کنید این دو تا آدم خیلی سختی کشیده‌اند. گرسنگی کشیده‌اند. ولی دیالوگی داریم که شخصیت آقای راد می‌پرسد مگر ما تا حالا هرکاری که می‌خواسته‌ایم نکرده‌ایم؟ من می‌گویم آره. با این که سختی کشیده‌ایم ولی برای این که زندگی کنیم تلاش کرده‌ایم. هنوز هم تلاش می‌کنیم که زندگی کنیم. با بی پولی در بهترین کافه شهر قهوه می‌خورند. برای این کار هم بازی راه می‌اندازند. معتقدند می‌شود زندگی کرد و این کار را هم می‌کنند. برای فردایشان هم برنامه می‌گذارند. بازی فردا را هم راه می‌اندازند. شخصیت آقای راد همه زندگی‌اش در یک گاری است. با این وضعیت ۵ دلار هم قرض می‌دهد.
ایرج راد- حتی راجع به تیمساری صحبت می‌شود که او هم همه زندگی‌اش را باخته است. وقتی وارد این کشور شده سرهنگ بوده ولی خودش به خودش درجه می‌دهد و زندگی نظامی‌اش را ادامه می‌دهد. نمایشنامه سطحی نیست. تک تک جمله‌هایش جای تعمق دارد. ضمن این که ما سعی کردیم و در یک فضای خموده ارائه‌اش ندهیم. برای این که اینطوری تأثیرش بیشتر است. سعی کردیم با مسائل خیلی جدی شوخی کنیم. شخصیت من دیالوگی دارد که می‌گوید من به این سادگی‌ها جان به عزرائیل نمی‌دهم. یا می‌گوید امروز دیگر می‌زنیم به سیم آخر و هر کاری دلمان خواست می‌کنیم.
انگار که هر روز روز آخر است.
ایرج راد- بله. این‌ها دائم در این تلاطم وضعیت بودن یا نبودن هستند. کنار آمدن یا نیامدن با مشکلات، جنگیدن یا نجنگیدن. سرشار بودن از زندگی یا خمود بودن. آنچه درونمایه این اثر را خیلی پر بار می‌کند، مفاهیمی است که در دیالوگ‌ها نهفته است.
این دو شخصیت خیلی شبیه به هم هستند. گذشته تقریبا شبیه به همی دارند، بعد از مهاجرت در یک وضعیت هستند و هر دو بذله‌گویی‌های خودشان را دارند. تفاوت‌هایشان در چیست؟
ایرج راد- یکی از این‌ها خانواده و همسر داشته است. اما این یکی در تمام زندگی‌اش، تنها بوده است. هیچ کسی را نداشته است. ولی در خودش همه این‌ها را به وجود آورده و با خیالاتش زندگی کرده است. دیگری هم با داشته‌هایش قطع ارتباط نکرده و با آنها زندگی می‌کند.
امیرسلیمانی- بگذارید مثالی بزنم. صحنه‌ای هست که من به پیرمرد دیگر می‌گویم تو در باره همه چیز چاخان کرده‌ای. پس وضع من بهتر است. چون من لااقل در این دنیای درندشت، یک نفر را دارم. این شخصیت زنی دارد که ۲۴ سال است در آسایشگاه است و او هر هفته به دیدنش رفته است. یک علاقه‌ای وجود دارد که دیگری آن را ندارد. هنوز امید دارد. هر دو به این نقطه رسیده‌اند که می‌خواهند دنیا را مچل کنند و واقعا می‌کنند. حتی تماشاچی خودمان را مچل می‌کنیم. تا دم آخر نمی‌فهمند ماجرا چیست.
در باره مهاجرت یک کم توضیح بدهید. این مهاجرت چه نقشی در زندگی این دو نفر داشته است؟
ایرج راد- مهاجرت خیلی در متن بزرگ نمی‌شود. آن هم در واقع برای ادامه زندگی است. با تمام مشکلات سعی می‌کنند، زندگی کنند و ممکلتشان را دوست دارند.
سعید امیرسلیمانی- با دیدن یک بادبزن ایرانی ذوق می‌کنند و برایشان عزیز است.
ایرج راد- می‌گویند هر وقت می‌خواهیم راجع به چیزهای خوبِ زندگی فکر کنیم باید به گذشته برگردیم.
سعید امیرسلیمانی- این‌ها دو مهاجر هستند. مهاجرت مطرح نیست. این که کجای دنیا هستند، مهم نیست و اصلا مطرح نمی‌شود. زمان هم معلوم نیست. پولی که از آن حرف می‌زنند، دلار است، ولی هتل فرانسوی است. بنابراین اصلا مطرح نیست کجا هستند، مهم این است که در کشور خودشان نیستند.
کد خبر 685495 برچسب‌ها نمایش تئاترمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: نمایش تئاتر سعید امیرسلیمانی آقای امیرسلیمانی بودن یا نبودن جعفر والی آقای والی ایرج راد تمرین ها شخصیت ها اجرا شود
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۵۳۱۷۹۹۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تأملاتی در بومی‌نبودن نظریه‌های جامعه‌شناسی کشور
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، بیشتر پژوهش‌هایی که در اجتماع علمی ایران صورت گرفته و می‌گیرد، مبتنی بر دستاورد‌های دانشمندان غربی است و این دست‌آورد‌ها چه در نظریه‌ها و چه در روش‌ها و فنون پژوهش‌های تجربی، دارای دقت و اعتبار بالایی هستند.
سیدحسین نبوی (استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی) در مقاله‌ای به عنوان «بومی نبودن نظریه‌های غربی و مدرن‌نبودن تفکرات اجتماعی ایرانی و اسلامی» به این موضوع می‌پردازد که تئوری‌ها و روش‌ها با دقت تقریباً وسواس‌گونه‌ای توسط دانشمندان و پژوهشگران غربی، ابداع و ساخته و برخی از آنها به وفور در جامعۀ خودشان به کار گرفته می‌شوند.
* دلایل خطای شناختی در پژوهش‌های تجربی جامعه‌شناختی
به زعم این پژوهشگر مفاهیم و تبیین‌ها و اِسناد‌های آن نظریه‌ها، برای جامعه‌شناسی و پژوهش‌های تجربی جامعه‌شناختی در جامعۀ ایران ممکن است نوعی خطای شناختی شکل بدهد و احتمالا داده است، از آنجا که جامعۀ آمریکا، آلمان، فرانسه و دیگر جوامع غربی که نظریه‌پردازان در آن زمینه و مبتنی بر آن جوامع، به برساختن نظریه‌های خود اقدام کردهاند و می‌کنند.
این استاد جامعه‌شناسی در ادامه می‌نویسد؛ به‌رغم شباهت‌های انسانی ما آدمیان، از نظر دین و اعتقادات، از نظر ارزش‌ها و هنجار‌ها و رمزگان تفسیر معنا، از نظر شیوه توزیع قدرت، از نظر کمّوکیف وقایع و رویداد‌هایی که در دوره‌های تاریخی گذشته در جوامع آنها روی داده و اثرات و پیامد‌های آن باقی است، از نظر رشد و توسعۀ اقتصادی، از نظر محیط طبیعی و جغرافیایی و نیز از نظر برخی عوامل دیگر، با جامعۀ ایران بطور معناداری متفاوت است واین خطای شناختی شکل می‌گیرد.
نظریه‌های برساخته‌شده در جوامع مدرن غربی برای جامعه‌ای که در برخی بخش‌ها کاملا و اساساً متفاوت است، موجب فهم و تبیین اشتباه می‌شود* عواقب حل مسائل با مفاهیم عاریتی
این پژوهش توضیح می‌دهد که کاربست نظریه‌های برساخته‌شده در جوامع مدرن غربی برای جامعه‌ای که در برخی بخش‌ها کاملا و اساساً متفاوت است، موجب فهم و تبیین اشتباه می‌شود. گرچه به عنوان جامعه‌شناس موظف هستیم - به قول گیدنز- به فرازبان جامعه‌شناسی سخن بگوییم، اما نگرانی این است که اطمینانی نیست که مفاهیم عاریتی، بتوانند شناخت دقیق و صحیحی را برای ما شکل دهند و ما را در حل برخی از مسائلمان، اجتماعی یا فرهنگی به‌طور مؤثری یاری دهند.
نبوی ادامه می‌دهد که احتمالا بسیاری از پژوهشگران مفاهیم و نظریه‌ها را فقط برای هدفی کارفرماپسند یا داورپسند، به کار می‌گیرند، و به ژرف‌اندیشی و بازاندیشی در مفاهیم و نظریه‌های رایج نمی‌پردازند. تعداد بیشتری از پژوهشگران نیز به علت آشنایی ضعیف با نظریه‌ها، اساساً در موقعیتی نیستند که بتوانند به نقد و بازاندیشی در نظریه‌ها بپردازند.
* زمینه‌مند نبودن نظریه‌های جامعه‌شناختی
به زعم این پژوهشگر خطای شناختی به باور و یقین درستی و صحّت پژوهش انجام گرفته می‌انجامد و مانع از نقد و بازاندیشی و ساخت نظریه‌ای جدید می‌شود. بماند از اینکه برخی از پژوهشگران بنا به دلایل اجرایی، فرهنگی یا بخش اقتصادی، حتی همان اصول علمی را در نقدنشده‌های مختلف پژوهش خود رعایت نمی‌کنند.
خطای شناختی به باور و یقین درستی و صحّت پژوهش انجام گرفته می‌انجامد و مانع از نقد و بازاندیشی و ساخت نظریه‌ای جدید میشودنبوی بیان می‌کند که زمینه‌مند نبودن نظریه‌های جامعه‌شناختی از دو سو مبدل به مسأله شده است:
نظریه‌های برساخته‌شده در جوامع غربی برای کاربست در پژوهش‌های بومی، مناسبت کمتری دارند و ممکن است ما را دچار خطای شناختی کنند، اما ما از آن آگاه نیستیم یا اگر آگاه باشیم تلاش جدی برای اصلاح نظریه‌ها و بومی‌سازی آن آنجام نمی‌دهیم. نظر‌های ساخته وپرداخته شده توسط اندیشمندان بومی به علت ناآشنایی با فرازبان جامعه‌شناسی، دارای ماهیت جامعه‌شناختی نیستند و در اجتماع علمی جامعه‌شناختی به رسمیت شناخته نمی‌شوند.این پژوهشگر در نهایت اینگونه جمع‌بندی می‌کند که در میدان مطالعات جامعه‌شناسی کشور ما با مسأله و چالشی به نام مفاهیم و نظریه‌هایی که برساختۀ پژوهشگران و جامعه‌شناسان بومی نیست مواجه‌ایم و این وضعیت، آنقدر عادی و طبیعی شده است که مسأله‌بودن آن را درنمی‌یابیم. چه بسا بخش قابل ملاحظه‌ای از بحران‌ها و ابربحران‌ها، ناشی از سوءمدیریت نباشد و در اثر تشخیص نادرست یا نادقیق که به علت خطای شناختی روی می‌دهد، شکل گرفته باشد.
انتهای پیام/
حادثه تلخ برای جوان معلول ساروی که نخبه دانشگاه بود